درد سرطان میتواند در طیفی از درد خفیف و ملایم تا درد بسیار شدید و وخیم قرار گیرد. ماهیت درد، پدیدهایست که تعریف آن چندان ساده و راحت نیست. تجربههای پیشین بیماران در تعیین شدت و ضعف درد بسیار تعیین کننده است؛ چنانکه بعید نیست دردی که یک بیمار آن را شدید توصیف میکند از دیدگاه بیماری دیگر، دردی متوسط و قابل تحمل اظهار شود. از این مقدمه گذرا که بگذریم، باید گفت در بیماران سرطانی دردهای سرطانی، همواره وضعیت یکسان و ثابتی ندارند و برخی روزها بدتر از روزهای دیگرند. دردهای اینچنینی ممکن است ناشی از خود سرطان باشند و یا از درمان آن ناشی شده باشند و یا بتوان چنین دردهایی را ناشی از هر دو یعنی هم خود سرطان و هم درمانهای بهکار رفته برای آن دانست. این واقعیت نیز نباید مغفول بماند که گاه دردی که بیمار از آن شاکیست، هیچ ارتباطی با سرطان یا درمانهای آن ندارد. همین پیچیدگیها ست که مشورت با پزشک معالج یا متخصص درد را برای شناخت بهتر دلیل پدید آورنده درمان و به تبع آن یافتن روش درمانی مناسب اجتنابناپذیر میسازد. از سوی دیگر، مشورت با پزشک سبب خواهد شد نگرانیهای معمول در مورد خطر تداخلات دارویی و نیز خطرات داروهای مورد استفاده کمتر شود.
انواع گوناگون درد
درد حاد دردی ست که در طیفی از درد خفیف تا شدید قرار میگیرد، به سرعت نمایان میشود و پس از مدت زمانی کوتاه از بین میرود.
درد مزمن نیز بهسان درد حاد بازهای از خفیف تا شدید دارد با این تفاوت که در زمانی طولانی، تداوم مییابد یا پیشرفت میکند.
درد غیرمنتظره افزایشی شدید در درد بیمار است که ناگهانی رخ میدهد یا برای مدت زمانی کوتاه احساس میشود. این درد میتواند بهخودیخود یا در ارتباط با فعالیتی خاص، پدید آید. چنین دردی میتواند با وجود مصرف مقدار درستی از داروهای ضددرد، چندین بار در طی روز تجربه شود.
علل درد سرطانی
سرطان و درمان آن علت بیشتر موارد دردهای سرطانی هستند. علل عمده درد در بیماران سرطانی شامل موارد ذیل است:
درد ناشی از آزمایشهای پزشکی: برخی از روشهای مورد استفاده در تشخیص سرطان و نیز برخی از آزمونهایی که به ارزیابی درمان میپردازند، میتوانند درد ایجاد کنند. نمونهبرداری، آسپیراسیون مایع مغزی نخاعی یا ارزیابی مغز استخوان از این مواردند. اجازه ندهید که نگرانی از درد، مانع شما از انجام آزمونهای تشخیصی شود. بهتر است در چنین مواردی با پزشک مشورت کنید تا راهی برای کاهش درد در پیش گرفته شود.
درد ناشی از تومور: اگر سرطان بزرگتر شود یا انتشار یابد، میتواند با وارد آوردن فشار به بافتهای پیرامون خود، موجب درد گردد. فشار بر استخوانها، اعصاب، طناب نخاعی یا اعضای بدن از چنین مواردی هستند.
درد ناشی از درمان: شیمی درمانی، رادیوتراپی، جراحی و سایر روشهای درمانی ممکن است موجب درد در برخی بیماران شوند.
از دردهای ناشی از درمان میتوان موارد ذیل را برشمرد:
درد نوروپاتیک: این درد در پی آزردگی اعصاب رخ میدهد. چنین دردی در بیشتر موارد سوزاننده، تیز یا تیرکشنده است. خود سرطان هم میتواند این نوع درد را پدید آورد.
درد فانتوم یا درد خیالی: شما ممکن است درد یا ناراحتی را در قسمتی از بدن خود احساس کنید که با جراحی از بدن شما جدا شده است. دلیل پیدایش چنین دردی چندان روشن نیست اما وجود آن غیرقابل انکار است.
درد مفصل (آرترالژی): این نوع درد در همراهی استفاده از داروهای مهارکننده آروماتاز (که گروهی از داروهای هورمونی هستند) دیده میشود.
اینکه شما چقدر درد را احساس کنید به چیزهای گوناگونی بستگی دارد. دلیل پیدایش درد و اینکه شما آن را چطور تجربه میکنید از مواردی هستند که بر احساس درد موثرند. آنچه مهم است این است که بدانید در احساس درد هر فردی متفاوت از افراد دیگر است.
چه زمانی باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید؟
به بدن خود گوش بسپارید! اگر متوجه شدید که فعالیتهای روزمره چون سرفه کردن، عطسه کردن، حرکت، راه رفتن یا ایستادن موجب درد جدیدی در شما میشود و یا درد شما را بدتر میکند، این مطلب را با پزشکان خود (پزشک معالج، متخصص بیهوشی یا فلوشیپ درد) در میان بگذارید. همچنین به آنها اجازه دهید که اگر شما ضایعه پوستی نامعمول یا تغییر در وضعیت اجابت مزاج یا ادرار کردن دارید، از آن مطلع شوند و همیشه در صورت رخداد مشکلات تنفسی و تنگی نفس با آنها تماس بگیرید.
دکتر رضا امین نژاد
متخصص بیهوشی و مراقبت های ویژه؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قم