گاز مونوکسید کربن (CO) بی رنگ و بی است و بر اثر احتراق ناقص تولید می شود؛ به طوریکه سیستم تهویه نامناسب (دودکش ) عامل مسمومیت با این گاز تلقی می شود .
COدرسال، مسئول 600 مورد مرگ ناشی از حوادث است .
آسیب شناسی : مسمومیت با CO در اثر توانایی این گاز در انتشار سریع به بستر خونی و اتصالش به مجموعه آهن هم (heme) که به طور طبیعی به اکسیژن متصل می شود می باشد . CO به دلیل تمایل بالاتر به اتصال با هِم (240 برابر بیش از اکسیژن) به راحتی جایگاه اکسیژن را اشغال کرده و حمل اکسیژن را مختل می کند .
تظاهرات بالینی : اغلب اولین تظاهر مسمومیت با CO علایم عصبی هستند . زمانیکه غلظت این عامل مسمومیت زا به %30-10 برسد ظهور علایم آغاز می شود . در مسمومیت خفیف تا متوسط سر درد ، تهوع ، و گیجی شایعترین علایم اولیه هستند . در مسمومیت شدید ، علایم عصبی قابل توجه تری چون سنکوپ ، تشنج ، کوما اتفاق می افتد .
تشخیص : براساس علایم بالینی و افزایش سطوح سیستمیک CO حاصل می شود . (متاسفانه مقادیر پالس اکسی متری به صورت کاذب و متناقضی افزایش یافته و بالا باقی می ماند ).
علایم عصبی ممکن است به شکل سکل (Sequelae) عصبی روانی تاخیری ، همراه با علایمی چون وضعیت نباتی مقاوم ، پارکینسونیسم ، از دست دادن حافظه کوتاه مدت ، تغییرات رفتاری ، از دست دادن شنوایی و سایکوز پایدار بماند . این علایم می توانند در هر زمانی از 3 روز تا 240 روز بعد از بهبود تظاهر کنند .
%75-5 بیماران با سکل عصبی – روانی تاخیری در عرض یکسال بهبود می یابند .
درمان : مهمترین جزء درمان مسمومیت با co حفظ اکسیژناسیون مناسب است . با تجویز اکسیژن %100 می توان نیمه عمر co را به حدود 80-40دقیقه کاهش داد. هر چند که اکسیژن هایپر بار می تواند این مدت را به 30-15 دقیقه کاهش دهد. اما با توجه به تعداد کم اتاقکهای هایپرباریک استفاده گسترده از آن مقدور نیست .
گروههای در معرض خطر : هر چند تمام افراد در معرض خطر هستند ولی کودکان ، زنان باردار و سالمندان در معرض خطر بیشتری هستند و مسمومیت در آنها سریع تر و با شدت بیشتری آغاز می شود .
برخورد با فرد مسموم :
- خارج کردن فرد از محیط آلوده و قرار دادن در محیط باز (مهمترین اقدام)
- در صورت امکان اکسیژن دهی به فرد مسموم
- تماس با اورژانس 115
- به یاد داشته باشیم همچون همیشه پیشگیری مقدم بردرمان است.