مقابله کردن با درد پس از جراحی صرفا به معنی مصرف مقدار بیشتری از داروهای ضددرد نیست. هرچند داروهای ضددرد جای خود را در مدیریت درد دارند اما راهبردهای دیگری نیز وجود دارد که می تواند به شما در جنگیدن با درد جراحی کمک کند. استفاده از آمیزه ای از این راهبردها به منظور کنترل درد جراحی می تواند بسیار کمک کننده باشد و بی دردی بهتری را در مقایسه با زمانی که تنها از ضددردها استفاده می کنید، به همراه آورد.
یک گام از درد جلوتر باشید!
وقتی توصیه می شود که از درد پیشی بگیرید به آن معنی ست که منتظر نمانید تا درد شدید شود و آنگاه داروهای ضددرد خود را مصرف کنید. اگر منتظر بمانید تا درد شما شدید یا فزاینده شود، کنترل آن دشوارتر خواهد شد؛ به ویژه آنکه همچنان باید زمان بیشتری را در انتظار بمانید تا دارو توسط بدن جذب شود و اثرات بی دردی آن نمایان گردد. در روزهای آغازین پس از عمل جراحی، توصیه می شود که داروهای ضددرد دقیقا بر طبق توصیه پزشک تجویز کننده (جراح یا متخصص بیهوشی فلوشیپ درد) مصرف شود. با بهتر شدن درد، شما خواهید توانست زمان بین دوزهای دارو را افزایش دهید تا به آنجا که از مصرف آن ها بی نیاز شوید.
به داروهای ضددرد غیرنسخه ای هم بیاندیشید!
شما مجبور نیستید که صرفا از داروهای نسخه شده ضددرد استفاده کنید. استفاده از داروهای بی دردی غیرنسخه ای (OTC)، با هماهنگی و اجازه پزشک درمانگر، می تواند در اداره دردهایی که آنقدر شدید نبوده اند که نیاز به ضددرد نسخه شده داشته باشند، کمک کننده و مفید باشد.
خواب کافی داشته باشید!
شاید یافتن ارتباط بین خواب کافی و مدیریت بهتر درد در ابتدا دشوار و دور از ذهن باشد؛ اما حقیقتا خواب یکی از مهمترین ابزارهایی ست که می تواند به شما در کنترل درد کمک کند. خواب کافی می تواند به شما کمک کند تا توانایی خود را در مقابله با درد بیافزایید. علاوه بر این خواب کافی به تسریع ترمیم بافت های آزرده نیز کمک خواهد کرد و حقیقتا درد را خواهد کاست. نکته مهم اما این است که درد خود را به قدری کاهش دهید تا بتوانید خوب بخوابید؛ این مهم نیز ممکن است نیاز به دارو در کنار وضعیت گرفتن مناسب برای خواب داشته باشد.
فعالیت فیزیکی خود را به آهستگی افزایش دهید!
کاری که در حین انجام دادن آن احساس خوشایندی دارید، لزوما با احساس خوشایند ساعت های آتی همراه نیست! زمانی که شما در مرحله نقاهت از جراحی به سر می برید ممکن است دعوت به بازگشت به فعالیت های روزمره موجب احساس بهتر بودن در شما شود و متعاقبا شما را به فعالیت بیشتر تشویق کند؛ اما متاسفانه دور از انتظار نیست که این فعالیتِ بطور نامتناسب بیشتر، بر درد شما بیافزاید و اجازه فعالیت بیشتر را به شما ندهد. از این روی توصیه می شود، افزایش فعالیت فیزیکی به تدریج و به آرامی انجام شود تا شانس تداوم آن بیشتر باشد (آهستگی شرط پیوستگی ست). به این منظور برخی افزایش فعالیت فیزیکی به اندازه چند دقیقه بیشتر را در هر روز پیشنهاد می کنند تا زمانیکه دوره نقاهت بطور کامل طی شود و امکان بازگشت به فعالیت های معمول و روزمره فراهم گردد.
برای مدتی طولانی ننشینید!
نشستن و یا دراز کشیدن در یک نقطه برای مدتی طولانی می تواند درد را بیشتر کند. برخاستن و قدم زدن در هر ساعت یا هر دو ساعت یک بار در طی روز کمک می کند تا از وضعیتی که به چوب شدن تعبیر می شود، در امان بمانید؛ علاوه بر این کمک خواهد کرد تا خطر پیدایش لخته های خون نیز که در پی اقدامات جراحی نامعمول نیست، کمتر شود. شاید تصور کنید که جابجا شدن از وضعیت نشسته به ایستاده خود می تواند دردناک باشد. اگر این تصور در عمل موجب اجتناب شما از راه رفتن می شود به آن معنی ست که درد به قدری شدید است که قادر نیستید یک عملکرد ساده چون ایستادن یا راه رفتن را انجام دهید و در چنین مواقعی لازم است که با پزشک درمانگر خود (جراح یا متخصص بیهوشی فلوشیپ درد) مشورت کنید و از او راهنمایی بگیرید.
بطور طبیعی چه کارهایی را باید انجام دهید؟
اینکه شما یک عمل جراحی را پشت سر گذاشته اید به این معنی نیست که راه های معمول کنترل درد در شما که پیش تر از آن ها استفاده می کرده اید، دیگر کار نمی کنند و موثر واقع نمی شوند. برای نمونه، اگر متوجه شده اید که به هنگام دردهای عادی، درد شما به ایبوپروفن بهتر از ناپروکسن پاسخ می دهد، احتمالا دردجراحی شما هم به آن پاسخ مشابهی خواهد داشت. این رویه در مورد سایر روش های کنترل درد چون استفاده از پدهای حرارتی و سایر روش های بی دردی که شما بطور معمول استفاده می کنید نیز صادق است.
محل جراحی خود را ببندید!
یکی از ساده ترین اقدامات که شما می توانید انجام دهید تا مانع از درد جراحی شوید، بستن محل برش جراحی ست. بستن به معنی نگه داشتن محل برش یا جراحی در زمانی ست که کاری را انجام می دهید که می تواند موجب استرسی بر روی آن محل شود؛ این استرس می تواند از بلندشدن و ایستادن، عطسه کردن و یا سرفه کردن ناشی شود. کاستن استرس از روی برش جراحی، دردی را که در آن محل احساس می کنید خواهد کاست و خطر رخداد عوارض شدیدتری چون باز شدن زخم یا بیرون زدن احشاء را کمتر خواهد کرد.
استرس خود را کاهش دهید!
استرس دشمن کنترل خوب درد است. افزایش استرس در بیشتر موارد می تواند به افزایش درد منجر شود. جراحی به خودی خود یک نوع استرس فیزیکی ست و مادامیکه قابل اجتناب نیست، باید در کاهش استرس های هیجانی کوشش کرد. در روزهای آغازین دوره نقاهت، سعی کنید از موقعیت ها و یا حتی افرادی که می توانند سطح استرس شما را افزایش دهند، دوری کنید. روش های کاهش استرس همانند تنفس عمیق و ورزش های ریلکسیشن، در این مورد می توانند بسیار مفید واقع شوند.
از عوامل تشدید کننده برحذر باشید!
یک مثل طنز قدیمی وجود دارد که می گوید روزی بیماری به پزشکی مراجعه کرد و گفت: “دکتر! وقتی فلان کار را می کنم دچار درد می شوم!”؛ پزشک در پاسخ به بیمار گفت: “پس انجامش نده!”. هرچند این مثل ممکن است در نگاه نخست تنها سرگرم کننده به نظر برسد، اما حقیقت ارزشمندی در آن نهفته است. اگر بالای سر بردن بازوی شما موجب درد می شود، از آن دوری کنید! درد دوره نقاهت یک شاخص عالی برای فعالیت هایی ست که باید از آن ها اجتناب کنید یا برای آن ها محدودیت قائل شوید. ضرب المثل معروف “نابرده رنج گنج میسر نمی شود” در درد پس از جراحی کاربردی ندارد. برخی دردها ممکن است غیرقابل اجتناب باشند؛ همانند دردهایی که بیمار طی درمان فیزیکی دچار آن می شود که اجتناب از آن دردها هم چیز بدی نیست!
دکتر رضا امین نژاد
هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قم